در قرون اخیر ملل مختلف دنیا به عنوان یک امر ضروری و حیاتی به تعلیم و تربیت رو آورده و آن را یگانه وسیله رفاه و آسایش و پیشرفت خود دانسته اند. امّا پیامبر اسلام که آخرین برنامه ی کمال و سعادت بشر را متجاوز از چهارده قرن قبل بر ا نسان عرضه داشت، هنگامی که مردم در تاریکی جهل راه خود را گم کرده بودند و ا زتعلیم و تربیت به کلی بی خبر بودند، مردم را به فراگیری علم و دانش و کسب فضایل و آداب نیکو فراخواند، و فراگرفتن دانش را بر هر مسلمانی واجب دانست. از نظر اسلامی کسی که از تعلیم و تربیت بی بهره است همچون کسی است که در بیابان خشکی سرگردان و متحیر است، و نمی داند از کدام راه برود تا به سر منزل مقصود برسد، و سر انجام چنین فردی هلاکت و بد بختی است. یا همچون کسی که در ظلمات و تاریکی قرار گرفته و راه را از چاه تشخیص نمی دهد که به ناگاه به پرتگاه نیستی سقوط می کند و نابود می گردد. از حضرت علی (ع) نقل شده است که : (( به ادب کردن و اصلاح خویشتن بپردازید، و خود را از عادات خوبیهای ناشایسته بازبگردانید )). حضرت صادق (ع) فرموده است : هر کس دو روز عمرش با هم برابر باشد مغبون و زیان دیده است؛ و هر کس که پایان روزش در مقایسه با اول همان روز، بد تر باشد نفرین شده و از فیض و رحمت الهی دور است تو آن که در خود (در هر زمان) کمال و فضیلت نیابد به نقصان و (انحطاط) نزدیکتر است و فردی که به نقصان نزدیکتر باشد مرگ برایش از زندگی بهتر است. از این روایت بر می آید که انسان باید در تمام لحظات زندگی به سیر تکاملی خود ادامه داده، پیوسته به کمالات خود بیفزاید و در صدد اصلاح و تکامل خویشتن باشد. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که : (( خودتان را حسابرسی و بازخواست کنید پیش از آنکه محاسبه و بازخواست شوید )) . بدیهی است کسی که در زندگی همیشه مواظب رفتار و گفتار خود باشد، بردانش خود بیفزاید و خود را تحت مراقبت قرار داده تا از اعمال ناپسند و سقوط در مهالک محفوظ بماند، پیوسته بر کمالاتش افزوده می شود و در صراط مستقیم فضیلت، شرافت و دانش پیش می رود و نیروهایش را در جهت کمال رشد می دهد تا به درجات عالی انسانیت و سعادت نایل آید.
(از کتاب پژوهشی در تعلیم و تربیت اسلامی).